Chương trình 135 giai đoạn II ở Thanh Hóa: Thực trạng về vấn đề xã làm chủ đầu tư
Chương trình 135 giai đoạn II (2006 - 2010) đã triển khai thực hiện quá nửa chặng đường với nhiều kết quả đạt được trong tình cảm và niềm tin của đồng bào các dân tộc miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn nói chung. Một trong những mục tiêu cơ bản của chương trình là đến 2010 phấn đấu có 100% số xã thuộc chương trình làm chủ đầu tư. Năm 2008, tỉnh Thanh Hóa có 38/93 xã thuộc Chương trình 135 thực hiện làm chủ đầu tư (gần bằng 41%). Năm 2009 này có 51/93 xã làm chủ đầu tư (bằng 54,8%). Năm 2010 đang đến gần. Và mục tiêu 100% xã làm chủ đầu tư vào năm 2010 liệu có thực hiện được?
Trước hết, đánh giá thực trạng về vấn đề xã làm chủ đầu tư trong vận hành Chương trình 135 những năm đã đi qua (gần 10 năm), là công việc có ý nghĩa quan trọng; giai đoạn I Chương trình 135 (1999 - 2005) tỉnh Thanh Hóa có 102 xã/223 xã miền núi thuộc diện đầu tư của chương trình. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, việc phân cấp cho xã làm chủ đầu tư được Uỷ ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa quan tâm, chú trọng ngay từ đầu. Sau khi tham quan, học tập mô hình kinh nghiệm từ tỉnh Tuyên Quang, tỉnh chỉ đạo và xây dựng 3 xã: Bình Sơn (Triệu Sơn), Phú Sơn và Tân Trường (Tĩnh Gia) làm chủ đầu tư các công trình 135 để làm thí điểm. Từ 3 xã này, các xã thuộc chương trình đã nhận thức rõ hơn về vai trò, trách nhiệm của chủ đầu tư và chủ động đăng ký thực hiện theo kế hoạch hàng năm. Năm 2002, toàn vùng miền núi có 7 xã đăng ký; năm 2003 có thêm 13 xã đăng ký và đến năm 2004 tổng số xã đăng ký làm chủ đầu tư Chương trình 135 lên 48 xã (đạt gần 50% tổng số xã 135). Kết thúc giai đoạn I (1999 - 2005) Chương trình 135 ở Thanh Hóa đã có 503 công trình cơ sở hạ tầng được xây dựng với 369.662 triệu đồng vốn Trung ương đầu tư và với tác động nhiều mặt từ các dự án hợp phần khác của chương trình đã làm thay đổi cơ bản bộ mặt nông thôn ở các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn trên địa bàn 11 huyện miền núi; tỷ lệ hộ nghèo hàng năm giảm bình quân 4,5 - 5%. 48/102 xã hoàn thành tốt vai trò chủ đầu tư; 19/102 xã đủ điều kiện rút khỏi diện đầu tư của chương trình. Vấn đề xã làm chủ đầu tư được khẳng định rõ trong hiệu quả nhiều mặt trong thực tế và ý nghĩa tích cực cho những năm tiếp theo thực hiện Chương trình 135 giai đoạn II.
Bước vào năm đầu tiên giai đoạn II (năm 2006), tỉnh Thanh Hóa có 38 xã trong tổng số 93 xã thuộc Chương trình 135 làm chủ đầu tư. Trong đó huyện Quan Hóa có 100% số xã thuộc chương trình làm chủ đầu tư từ năm 2001 đến nay (15/15 xã). Ngoài ra, 83 xã khu vực II đã và đang thực hiện chủ đầu tư với 179 công trình/182 thôn, bản đặc biệt khó khăn từ năm 2007 đến nay. Có thể đánh giá chung là các xã làm chủ đầu tư thuộc Chương trình 135 giai đoạn II tương đối “đều tay” và đồng bộ. Nhiều những vướng mắc hàng ngày ở giai đoạn I như: Sự lúng túng trong các khâu chuẩn bị đầu tư; việc lựa chọn đơn vị tư vấn khảo sát thiết kế; việc ủy quyền cho nhà thầu mọi thủ tục; việc bị động trông chờ vào hỗ trợ của cấp huyện; việc chậm trễ quyết toán sau khi công trình hoàn thành,v.v... hầu như không còn là phổ biến. Các nguyên tắc cơ bản của chương trình đã được chủ đầu tư cấp xã đưa vào nền nếp trong công việc hàng ngày. Ban quản lý dự án, ban giám sát xã và kế toán xã có chương trình đã quen thuộc với những hồ sơ công trình, sổ sách theo dõi dự án theo yêu cầu công việc. Do đó, kế hoạch năm được hoàn thành sớm hơn nhiều so với những năm trước đây. Công trình gần với dân nên chất lượng hiệu quả được tốt hơn. Nhiều xã thể hiện việc làm chủ đầu tư khá tốt như: Bình Sơn (Triệu Sơn); Thanh Tân, Xuân Thọ (Như Thanh); Cẩm Quý, Cẩm Lương (Cẩm Thủy); Thành Minh, Thành Yên (Thạch Thành); Nam Động, Phú Thanh, Nam Tiến (Quan Hóa); Cát Tân, Cát Vân (Như Xuân), v.v. Những kết quả trên có phần cơ bản do công tác tập huấn về nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở hàng năm của cơ quan thường trực – Ban Dân tộc tỉnh được duy trì thường xuyên và liên tục đổi mới cả về nội dung và hình thức. Mặt khác, kinh nghiệm qua gần 10 năm tổ chức thực hiện Chương trình 135 của ban chỉ đạo các cấp và của chính những chủ đầu tư cấp xã đã tạo nên những kinh nghiệm thực tiễn khá cơ bản về năng lực cho các chủ đầu tư. Đây là những kết quả đáng ghi nhận của chủ đầu tư cấp xã trong những năm vừa qua.
Tuy nhiên, để đến năm 2010, 100% các xã thuộc chương trình đều thực hiện vai trò làm chủ đầu tư vẫn là bài toán không đơn giản. Thực tế hiện còn đến 42/93 xã thuộc diện Chương trình 135 chưa đăng ký làm chủ đầu tư. Bên cạnh đã có nhiều thuận lợi để số xã còn lại tiếp tục thực hiện nhiệm vụ chủ đầu tư như cơ chế phân cấp cho các huyện phê duyệt thiết kế dự toán, duyệt quyết toán công trình; danh mục kế hoạch được thông báo sớm từ quý 3 năm trước; kinh nghiệm chia sẻ từ các xã bạn và đội ngũ cán bộ chủ chốt các xã luôn được bồi dưỡng thêm nhiều về năng lực qua những lớp tập huấn hàng năm... Tuy nhiên, cũng còn không ít những khó khăn bất cập trước mắt. Đó là, thời gian đến 2010 không còn xa, tâm lý ngại khó, tự ti vì chương trình sắp kết thúc; một số ban chỉ đạo cấp huyện cũng không muốn bàn giao hết cho cấp xã do chỉ còn năm cuối... hoặc là có tư tưởng nếu giao cho một số xã năng lực còn hạn chế, thiếu tin tưởng thì kế hoạch của huyện sẽ khó hoàn thành theo mong muốn, v.v.
Khó khăn, thuận lợi là thế! Nhưng điều mà ai cũng dễ nhận ra là: Chương trình 135 và cái tên Chương trình 135, sau 10 năm thực hiện đã được in đậm trong tình cảm và niềm tin của đồng bào các dân tộc miền núi. Là chương trình được người dân biết và tham gia ủng hộ nhiều nhất. Đây chính là cơ sở tốt nhất để đội ngũ cán bộ các xã tiếp tục thực hiện vai trò chủ đầu tư các công trình và các dự án Chương trình 135 trong chặng đường còn lại...
Được tỉnh Thanh Hóa quan tâm chỉ đạo, được các ngành cấp tỉnh hỗ trợ và trực tiếp là Uỷ ban nhân dân các huyện thuộc chương trình “tận tình” giúp đỡ - cầm tay chỉ việc, hy vọng rằng 93/93 xã thuộc Chương trình 135 sẽ tự tin và vươn lên làm tốt vai trò chủ đầu tư các dự án Chương trình 135 nói riêng cũng như chủ đầu tư nhiều dự án khác trong những năm tiếp theo.
Quốc Bảo
(Nguồn: Bản tin CT 135 số 4/2009)
[TT: N.T.V]