Hiệu quả áp dụng mô hình tự quản xây dựng cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ dựa vào cộng đồng trong chương trình 135 tại tỉnh Hoà Bình

Sau khi thể chế hóa thành công mô hình duy tu bảo dưỡng dựa vào cộng đồng tại tỉnh Hoà Bình. Từ năm 2017 đến nay tại tỉnh Hoà Bình dự án đẩy mạnh thực hiện thí điểm mô hình xây dựng cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ dựa vào cộng đồng với 13 công trình tại huyện Kim Bôi và Đà Bắc đã được thực hiện thành công, người dân và chính quyền địa phương đánh giá cao về tính hiệu quả và bền vững của các công trình.

Trước những kết quả đạt được, năm 2019 UBND huyện Đà Bắc đã dành ngân sách của chương trình 135 để thí điểm việc giao cho cộng đồng tự quản xây dựng 02 công trình với tổng ngân sách hỗ trợ là 300 triệu VND (tương đương 11,331 euro), cho đến nay 2 công trình đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng. Trong đó, công trình nhà văn hoá xóm Chầm, xã Tân Minh, huyện Đà Bắc là một trong những công trình nổi bật, nhận được sự đánh giá tốt của các bên liên quan.

Theo chân ông Lò Văn Cà – Trưởng xóm Chầm khi dẫn chúng tôi thăm lại công trình này, ông kể: xóm Chầm là một trong 4 xóm khó khăn nhất của xã Tân Minh với 127 hộ gia đình (tỉ lệ hộ nghèo và cận nghèo chiếm trên 60%), trước đây khi chưa có nhà văn hoá trong các cuộc hội họp, bàn bạc các vấn đề trong thôn phải mượn nhà của 1 hộ dân trong thôn để họp, vì quá chật hẹp nên thường xuyên không được đông đủ người dân tới họp, chính vì thế chất lượng các cuộc họp lấy ý kiến dân chủ, bàn bạc ra quyết định các công việc của cộng đồng thường không đảm bảo và mất rất nhiều thời gian truyền tải thông tin. Việc có được một nhà văn hoá đảm bảo điều kiện hội họp, sinh hoạt văn hoá là ưu tiên lớn nhất của người dân xóm Chầm. Khi được tiếp cận với dự án vào năm 2019, nhận thấy mô hình cộng đồng tự quản rất phù hợp với xóm nên ông Cà cùng người dân trong xóm đã quyết định đề xuất lên UBND xã xin hỗ trợ một phần kinh phí từ chương trình 135 để xây dựng công trình nhà văn hoá. Đến nay với tổng kinh phí 350 triệu VND (13,220 euro) (trong đó: nguồn vốn chương trình 135 hỗ trợ - 200 triệu VND (7,554 euro); đại sứ quán Ireland hỗ trợ - 100 triệu VND (3,777 euro) và người dân góp ngày công – 50 triệu VND (1,888 euro)) xóm Chầm đã hoàn thành được ước mơ xây nhà văn hoá để phục vụ hội họp hiệu quả, góp phần cho việc phát triển giảm nghèo của xóm.

Ông Lò Văn Đội – Phó chủ tịch UBND xã Tân Minh cho biết “Đây là công trình đầu tiên tại xã Tân Minh dùng tiền của chương trình 135 để giao cho người dân tự quản lý và tổ chức thực hiện. Với sự hỗ trợ năng lực của dự án, việc thực hiện công trình đối với xóm Chầm không gặp nhiều khó khăn, họ tự tập hợp những người thợ có tay nghề tốt nhất tại địa phương, cùng với những thành viên cộng đồng nòng cốt họ đã tự lập dự toán, chính họ là những người hiểu rõ điều kiện tự nhiên, khí hậu, nhu cầu của người dân nên họ đã tính toán chi tiết những hạng mục của công trình phù hợp và bền vững nhất. Tuy không phải là công trình lớn nhưng tôi tin rằng đây là một trong những mô hình điểm để có thể nhân rộng trong tương lai. Tôi hy vọng, từ những mô hình như thế này thì sắp tới sẽ có nhiều công trình nữa tại xã được giao cho các nhóm cộng đồng tự quản”.

Những thành viên nhóm cộng đồng xóm Chầm đều cho rằng việc được tham gia tự quản xây dựng công trình cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ như thế này không chỉ giúp họ cải thiện năng lực của bản thân mà còn gắn được trách nhiệm của mỗi cá nhân trong cộng đồng đối với công trình, điều này giúp công trình được sử dụng hiệu quả hơn. Bà Hà Thị Oanh – Trưởng nhóm cộng đồng xóm Chầm chia sẻ “Tôi mong trong tương lai gần nhà nước sẽ giao các công trình quy mô nhỏ khác tại thôn/bản cho chúng tôi tự quản lý thực hiện, vừa giúp những người nghèo có việc làm, vừa giúp cho xóm có công trình phù hợp với nhu cầu của người dân, vừa huy động được sự tham gia, đoàn kết của người dân. Tôi chưa bao giờ thấy người dân xóm Chầm đi họp đông đủ, trao đổi sôi nổi kể từ khi có nhà văn hoá như hiện nay”

Từ những kết quả đã đạt được, trong năm 2020 UBND huyện Đà Bắc cam kết kế hoạch dành 755 triệu VND (28,517 euro) từ ngân sách của chương trình 135 để tiếp tục thực hiện thí điểm giao cho cộng đồng tự quản xây dựng 03 công trình cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ với sự hỗ trợ năng lực và 1 phần ngân sách của Irish Aid. Điều này, góp phần vào việc tích luỹ các bằng chứng và bài học kinh nghiệm thực tế để dự thúc đẩy việc áp dụng nhân rộng mô hình xây dựng cơ sở hạ tầng dựa vào cộng đồng vào các chương trình của nhà nước trong tương lai. “Tôi thấy các công trình giao cho người dân làm rất hiệu quả vì nó đúng với nhu cầu của họ, họ được trực tiếp làm, trực tiếp hưởng lợi từ công trình nên trách nhiệm của họ sẽ cao hơn. Hiện tại khó khăn lớn nhất vẫn là các khâu về quy trình thủ tục, đặc biệt là các thủ tục về thanh quyết toán nguồn vốn, làm sao để đơn giản hoá và phù hợp với năng lực của cộng đồng thì vẫn cần có thời gian để kiểm chứng thực tế, vì thế trong năm 2020 chúng tôi cam kết phối hợp cùng với dự án và dành ngân sách của chương trình 135 để tiếp tục thí điểm ở các công trình khác”.