Hà Giang: Bảo tồn và phát triển giống gà xương đen trên Cao nguyên đá Đồng Văn
Gà xương đen là giống gà địa phương đã được đồng bào dân tộc Mông tại 4 huyện vùng Cao nguyên đá (gồm Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh và Quản Bạ) nuôi dưỡng từ lâu đời. Vì vậy, giống gà xương đen còn được gọi là gà Mông hay gà Mèo. Đây là một giống gà địa phương có khả năng thích ứng tốt với các điều kiện khí hậu khắc nghiệt của địa phương (nhất là khả năng chống rét) và có khả năng chống chịu tốt với các loài dịch bệnh trên đàn gia cầm như bệnh tụ huyết trùng, bệnh Newcason, bệnh cúm gà (H5N1)…
Điểm nổi bật của giống gà xương đen là có thịt, da, mào và xương đều có màu đen đậm. Gà xương đen là giống gà có thịt săn chắc, chất lượng thịt thơm ngon, hàm lượng mỡ thấp, hơn hẳn các giống gà khác của địa phương. Riêng con gà trống 7 tháng tuổi đã có trọng lượng khoảng 3,5 kg, con mái nặng khoảng 2,5 kg. Trứng của gà xương đen cũng rất giàu dinh dưỡng và có mùi thơm đặc trưng. Khác với các giống gà khác của địa phương, gà xương đen chỉ đẻ khoảng 70 quả trứng/năm và mỗi năm gà xương đen chỉ đẻ trứng trong vòng 5 tháng.
Ngoài làm thực phẩm thì xương (được nướng giòn tán thành bột) và thịt của gà xương đen còn là một vị thuốc quý trong dân gian; gà xương đen khi hầm với tam thất là một vị thuốc quý bồi bổ sức khỏe cho người già, phụ nữ sau sinh và trẻ em suy dinh dưỡng…. Vì vậy, giá của gà xương đen thường khá cao, dao động từ 200 - 250 nghìn đồng/kg, có thời điểm lên tới 300 nghìn đồng/kg nhưng cũng rất khó kiếm. Trong những năm qua, do nhu cầu tiêu thụ gà xương đen quá lớn nên số lượng gà xương đen tại 4 huyện vùng Cao nguyên đá bị suy giảm nhanh chóng. Xuất phát từ thực tiễn đó, tỉnh Hà Giang đã chỉ đạo Trung tâm Giống Cây trồng và Gia súc Phó Bằng (huyện Đồng Văn) đẩy mạnh công tác phục hồi và phát triển giống gà xương đen quý hiếm của địa phương, nhằm bảo tồn và phát triển giống gà xương đen trước nguy cơ bị tuyệt chủng và tạo nguồn giống giúp đồng bào các dân tộc thiểu số nói chung và đồng bào dân tộc Mông nói riêng đẩy mạnh phát triển chăn nuôi góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo.
Theo một số hộ gia đình dân tộc Mông chăn nuôi gà xương đen trên Cao nguyên đá: Thức ăn chủ yếu của gà xương đen là ngô hạt và cám gạo; ngoài ra, có thể cho gà ăn thêm các loại thức ăn xanh như rau muống, rau cải cùng một số loài cỏ và thức ăn đạm động vật như giun quế, các loài cá nhỏ hoặc ốc bươu vàng… Sau khi gà nở khoảng 5 tháng, trọng lượng gà có thể đạt từ 1,8 – 2,5 kg; vì vậy, nếu chăn nuôi gà xương đen với qui mô từ 100 con trở lên sẽ có thể đạt doanh thu khoảng 6,5 đến 7,0 triệu đồng/tháng.
Bên cạnh đó, gà xương đen rất thích hợp với phương thức chăn nuôi bán chăn thả và chăn nuôi hoang dã trên các đồi rừng của đồng bào các dân tộc vùng Cao nguyên đá của Hà Giang. Vì vậy, hiện nay đã có nhiều hộ nông dân trên địa bàn 4 huyện Cao nguyên đá đẩy mạnh đầu tư phát triển chăn nuôi gà xương đen với số lượng lớn trên các đồi rừng của gia đình.